Visie op het rivierbeheer van de Rijn

Ter gelegenheid van het afscheid van zijn werk bij Rijkswaterstaat vanwege pensionering heeft ir. Hendrik Havinga dit rapport geschreven. Het gaat in op de aspecten van het rivierbeheer van de Nederlandse bovenrivieren, die ik in zijn baan als rivierkundige bij de Rijkswaterstaat van belang heb geacht. De inhoud van de diverse hoofdstukken zijn voor het merendeel niet nieuw. Het zijn bewerkte delen uit rapporten en artikelen die hij heeft geschreven, al of niet samen met anderen. De rode draad in de verhalen is de reactie van de rivier op allerlei ingrepen. In de afgelopen eeuwen hebben we de rivier van een natuurlijk fenomeen tot een min of meer gecontroleerd systeem gemaakt. Dat heeft geleid tot allerlei reacties, waarbij hogere hoogwaterstanden, een lagere bodemligging en een verarmde ecologie op de voorgrond treden. Sinds enkele decennia proberen we via het terug geven van verloren ruimte de natuurlijke processen weer meer ruimte te geven. Leidend is daarbij de wens tot een grotere hoogwaterveiligheid, goede condities voor de scheepvaart, gunstige ecologische voorwaarden en het stoppen van de (vooral) door de rivierregulering veroorzaakte bodemerosie. Het blijkt dat maatregelen ter bevordering van de hoogwaterveiligheid en de scheepvaart goed samen gaan (als aan de nodige voorwaarden wordt voldaan). Maatregelen ter vergroting van de biodiversiteit blijken veel moeilijker in te passen, zonder afbreuk te doen aan de hoogwaterveiligheid en de scheepvaart. Tezamen met de wens om de bodemerosie na twee eeuwen te stoppen, ligt er een interessant palet van wensen en maatregelen die in de juiste combinatie moeten worden gebracht, om de drie aan het riviersysteem toegevoegde hoofdfuncties in harmonie naast elkaar te laten bestaan. Hier ligt een grote uitdaging.