Towards a healthy Rhine : An analysis of the plastic litter found in spring 2024 and wet wipes degradation

In ons dagelijks leven worden we omringd door wegwerpplastic in vele vormen, zoals voedselverpakkingen en hygiëneproducten. Dit plastic veroorzaakt grote problemen doordat het verkeerd wordt weggegooid; zo belanden vochtige doekjes vaak via het toilet in het riool. Daar veroorzaken ze verstoppingen en overstorten, waardoor ze uiteindelijk in het oppervlaktewater terechtkomen. Ook ander plastic afval met een minder goed traceerbare herkomst belandt regelmatig in de natuur, zoals in rivieren als de Rijn.

Dit onderzoek brengt in kaart hoe plastic afval zich ophoopt en waar het vandaan komt, en onderzoekt hoelang het plastic, met name vochtige doekjes, in het riviersysteem blijft. Dit rapport maakt deel uit van het initiatief “De Gezonde Rijn” binnen het EU Interreg Deutschland-Nederland project “De Rijn Verbindt/Der Rhein Verbindet”. In deze studie wordt eerder verzamelde data gecombineerd met nieuwe experimentele vondsten. Het doel is om effectievere regelgeving te ondersteunen rondom de productie, het gebruik en het afvalbeheer van plastic, om uiteindelijk de waterkwaliteit van de Rijn te verbeteren. Om dit doel te behalen, werd een onderzoek met twee hoofdonderdelen uitgevoerd:

Bij het eerste onderdeel werd er een experiment met vochtige doekjes uitgevoerd, waarbij verschillende soorten doekjes, van plastic of organisch materiaal, in netstof zakken werden geplaatst en gedurende één tot tweeënveertig weken in de Rijn bij Lobith werden opgehangen. Nieuwe doekjes werden ook getest, als controlegroep. Dit maakte het mogelijk om de degradatiepatronen over tijd te observeren. Uit het experiment bleek dat organische doekjes sneller afbreken, samenklitten en binnen enkele weken verdwijnen. De plastic doekjes waren aan het einde van het experiment allemaal nog aanwezig. De bevindingen uit het experiment werden gebruikt om het materiaal en de leeftijd te voorspellen van de vochtige doekjes die tijdens het ankerkuilvissen in de Rijn werden aangetroffen. Er werd geen significant verschil gevonden tussen het aantal teruggevonden plastic of organische doekjes, maar de meeste doekjes verkeerden in een vergevorderde staat van degradatie, wat wijst op een hogere leeftijd.

Ten tweede verzamelden ankerkuil boten monsters van plastic afval, met een net op meerdere locaties langs de Rijn in zowel Nederland als Duitsland, in het voorjaar van 2024. De monsters werden gecategoriseerd op land van herkomst, houdbaarheidsdatum, OSPAR-classificatie, bron, en staat van degradatie. Voor beide landen gold dat Duitsland het meest voorkomende land van herkomst was, 2024 het meest voorkomende jaartal op houdbaarheidsdata, en “Ondefinieerbaar zacht plastic 2,5 cm – 50 cm” was de meest voorkomende OSPAR-categorie. In Duitsland werden 55 unieke OSPAR-categorieën geïdentificeerd, terwijl in Nederland 54 unieke categorieën werden aangetroffen, ondanks dat daar minder monsters waren verzameld. In Duitsland werd significant meer plastic van de bron “Commercieel afval” gevonden, terwijl in Nederland relatief meer “Sanitair en medisch” en “Overig” werd aangetroffen. Het plastic in Duitsland was over het algemeen sterker gedegradeerd dan in Nederland.