Toxische druk in de rijkswateren

In het kader van de Tussenevaluatie Kaderrichtlijn Water (KRW) 2024 is een analyse uitgevoerd naar de toestand en trends voor chemische stoffen en toxiciteit in de Nederlandse oppervlaktewateren. Hieruit blijkt dat de toxische druk van chemische stoffen op veel locaties gelijk blijft of afneemt (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2024/10/14/langjarige-trends-in-de-kwaliteit-van-de-nederlandse-oppervlaktewateren). Om de situatie specifiek voor Rijkswaterstaat beter in beeld te brengen, is een vervolgopdracht uitgevoerd om de toxische druk in de rijkswateren verder te analyseren. Hierbij is gebruikgemaakt van de analyses uit de tussenevaluatie KRW. De studie had als doel om de toestand en trends in de rijkswateren in kaart te brengen en inzichtelijk te maken welke stoffen het meest bijdragen aan de toxische druk.

In dit rapport is de toxische druk bepaald met een multi substance Potentially Affected Fraction (msPAF) analyse. Hierbij worden gemeten concentraties van stoffen in water vergeleken met een uitgebreide database van toxiciteitsgegevens. De msPAF-analyse berekent welk deel van de aquatische soorten potentieel wordt beïnvloed door de gemeten mengsels van stoffen. Dit geeft een indicatie van de mate waarin aquatische organismen last kunnen hebben van de aanwezigheid van chemische stoffen. De uitkomsten zijn afhankelijk van de stoffen die gemeten worden en de stoffen waarvoor toxiciteitsgegevens in de database aanwezig zijn.

Bij 76% van de meetlocaties in de rijkswateren is sprake van een hoge toxische druk: ten minste 5% van de soorten ervaart hinder en meer dan 0,5% acute effecten zoals sterfte. Ongeveer tweederde van deze toxische druk wordt veroorzaakt door stoffen die niet onder de KRW-prioritaire stoffen vallen, met name gewasbeschermingsmiddelen zoals synthetische pyrethroïden en metalen. Voor metalen geldt dat de gemeten concentraties vaak hoger zijn dan de biobeschikbare concentraties, waardoor de werkelijke bijdrage van metalen aan de toxische druk waarschijnlijk beperkt is. Synthetische pyrethroïden, veelgebruikte insecticiden, blijken een belangrijke veroorzaker van de toxische druk in de rijkswateren.

Voor vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen met Niels Barts of Carmen Hogendoorn.