Dodelijke verkeersongevallen op Rijkswegen in 2016 : analyse van ongevals- en letselfactoren en daaruit volgende aanknopingspunten voor maatregelen

In opdracht van Rijkswaterstaat heeft SWOV onderzoek gedaan naar de dodelijke ongevallen die in 2016 op rijkswegen hebben plaatsgevonden. Het hoofddoel van het onderzoek was te leren van de ongevallen die plaatsvinden. Met die lessen kunnen maatregelen worden genomen om vergelijkbare ongevallen in de toekomst te voorkomen. Het SWOV-team voor diepteonderzoek is aan de hand van politiegegevens, media-informatie en beeldmateriaal van de ongevalslocaties voor elk ongeval nagegaan welke factoren een rol speelden bij het ontstaan en de afloop van dat specifieke ongeval. Vervolgens is nagegaan welke ongevalspatronen regelmatig terugkomen en welke factoren daarbij een belangrijke rol spelen. De ongevalstypen die het meest voorkwamen op rijkswegen in 2016 zijn: • kop-staartaanrijdingen, waarvan de helft in de staart van een file; • aanrijdingen van een obstakel in de berm, zoals een boom of greppel; • frontale aanrijdingen op enkelbaanswegen; en • aanrijdingen van voetgangers die zich op de rijbaan bevonden. Deze ongevallen ontstonden door een combinatie van onoplettendheid of bewust risicogedrag van de weggebruiker en een beperkte vergevingsgezindheid van de weg en directe omgeving. In een klein deel van de ongevallen speelde ook een voertuigdefect een rol. De ernst van de afloop van het ongeval werd voor een belangrijk deel bepaald door de inrichting van de berm. Op grond van de meest voorkomende factoren voor het ontstaan en de afloop van de bestudeerde ongevallen zijn kansrijke maatregelen geselecteerd voor het voorkomen van soortgelijke toekomstige ongevallen. De nadruk lag daarbij op infrastructurele maatregelen omdat Rijkswaterstaat deze als wegbeheerder zelf kan implementeren. Voorbeelden van dergelijke maatregelen zijn: Filegevoelige locaties voorzien van verkeerssignalering, met een prioriteit voor locaties met beperkt zicht op de filestaart door een viaduct of boog; Bermen voorzien van een ruime obstakelvrije zone die past bij de snelheidslimiet ter plaatse, in combinatie met een flexibele afschermingsconstructie aan het einde van de obstakelvrije zone; en Enkelbaanswegen die te smal zijn voor een middenberm met geleiderail voorzien van een cable barrier als rijrichtingscheiding. Ook niet-infrastructurele maatregelen, zoals gedrags- en voertuigmaatregelen kunnen bijdragen aan een reductie van het aantal dodelijke ongevallen op rijkswegen. Zo kunnen ‘forward collision warning’-systemen met adaptieve cruisecontrol (FCW/ACC) in combinatie met ‘autonomous emergency braking’ (AEB) kop-staartaanrijdingen bij files voorkomen. Het is verder belangrijk om te blijven leren van ongevallen door bij elk dodelijk ongeval na te gaan welke factoren een rol hebben gespeeld bij het ontstaan en de afloop ervan en met welke aanpassingen van de infrastructuur het dodelijke ongeval voorkomen had kunnen worden. Dit vraagt om een proactieve benadering en een open blik, waarbij niet de schuldvraag centraal staat maar een veilig verkeerssysteem voor de huidige en toekomstige gebruikers van rijkswegen.