Morfologie van Terschelling

Terschelling is ingesloten door twee zeegaten, het Zeegat van het Vlie, met de hoofdgeul Vliestroom, bevindt zich aan de westkant en het Zeegat van Ameland, met de geul Borndiep ligt ten oosten. De morfologische ontwikkelingen van deze zeegaten bepalen in grote mate direct en indirect de ontwikkeling van het eiland zelf. Een directe invloed is te vinden bij de eilandkop en staart (deelgebied 1 en 2 in Figuur 6.1a). In tegenstelling tot de andere eilanden kan de natuurlijke dynamiek vrijwel ongestoord plaatsvinden aan zowel de eilandkop en staart. Toch hebben deze een geheel verschillende morfologische ontwikkeling; De buitendelta van het zeegat van het Vlie is sinds de afsluiting van de Zuiderzee sterk in volume afgenomen en de gehele buitendelta is landwaarts verplaatst. In het Zeegat van Ameland is er een twee-geulen systeem gevormd. Mede hierdoor is er een sterke terugtrekking van de Boschplaat opgetreden. De centrale eilandkust wordt gekenmerkt door een 2 tot 3 banken systeem. Over het algemeen zijn de morfologische veranderingen beperkt. Alleen in 1993 is er een vooroeversuppletie uitgevoerd in het kader van het NOURTEC onderzoeksproject.

De Noordsvaarder, aan de westzijde van Terschelling, staat direct onder invloed van de voorliggende buitendelta en de geul het Boomkensdiep, Het kustgedrag is hierdoor ruimtelijk sterk variërend. Aan de zuidzijde (Figuur 6.1b, 1a) is er een overheersend erosieve trend. Deze is gerelateerd aan het landwaarts insnijden van een relatief klein geultje. Dit geultje lijkt zich sterk te verondiepen en op te vullen. Dit zal in de nabije toekomst de erosie naar verwachting sterk verminderen. Gescheiden door een klein gebied van kustuitbouw, vindt er grenzend aan de geul Boomkensdiep een erosie plaats van de kust (Figuur 6.1b, 1b). In oostelijke richting lijkt het Boomkensdiep sterk beïnvloedt te worden door de voorliggende banken (Figuur 6.1b, 1c), hier neemt de geul sterk in diepte en breedte af. Dit resulteert nog wel in erosie van de achterliggende kust. Het is de verwachting dat in de nabije toekomst de banken van de buitendelta hier met de kust verhelen. Het verhelen en daarna verspreiden van de sedimenten bepaald hier de langere termijn kustontwikkeling. Rond 1970 heeft hier de laatste (grote) aanlanding plaatsgevonden. Sindsdien overheerst erosie. Oostwaarts draagt dit sediment echter bij tot kustuitbouw. Tot het midden van het eiland is de kust eigenlijk stabiel of uitbouwend door de grote aanvoer van zand (Figuur 6.1b, 2a). Het is de verwachting dat in de toekomst een nieuwe aanlanding zal plaatsvinden waardoor lokaal de kust weer sterk zal uitbouwen.

In oostwaartse richting neemt de aanzanding van de kust langzaam af en gaat in toenemende mate over in erosie (Figuur 6.1b, 2b). Deze erosie is voor een groot deel gerelateerd aan de sterke terugtrekking van de Boschplaat. Sinds 1970 heeft de Boschplaat zich sterk teruggetrokken, dit bepaald direct de ontwikkelingen van het eiland naast het zeegat (Figuur 6.1b, 3b) en met deze terugtrekking strekt ook de invloed hiervan zich verder uit naar het westen (Figuur 6.1b, 3a). Gebaseerd op modellen van cyclische ontwikkeling (Israël, 1998) zal deze erosie zich in de toekomst voortzetten.