Mogelijke onderbouwingswijzen disproportionaliteit: casus TBT-sanering Noordzeekanaal : eindrapportage

De Europese Kader Richtlijn Water (KRW) verplicht lidstaten om kwaliteitsdoelen vast te stellen voor hun waterlichamen en om maatregelen te treffen om deze te bereiken. De EU-lidstaten dienen uiterlijk in 2027 de door hen vastgestelde KRW-doelen bereikt te hebben. Wanneer dit ondanks alle gedane inspanningen niet lukt, kunnen zij een beroep doen op de uitzonderingsmogelijkheid van doelverlaging voor een specifiek kwaliteitselement in een specifiek waterlichaam. Zo’n beroep is alleen mogelijk wanneer een waterlichaam in een zodanige mate door menselijke activiteiten is aangetast of zijn natuurlijke gesteldheid dusdanig is dat het betreffende doelbereik ‘niet haalbaar’ of ‘onevenredig kostbaar’ is. Het laatste roept de vraag op wanneer doelbereik onevenredig kostbaar is. Met andere woorden: wanneer is sprake van disproportionaliteit van kosten?

In dit rapport zijn verschillende onderbouwingswijzen voor disproportionaliteit onderzocht waarbij de TBT-verontreiniging van het Noordzeekanaal als casus is gebruikt. Allereerst blijkt dat onderbouwing op basis van een kostenbatenafweging de voorkeur verdient boven een onderbouwing op basis van betaalbaarheid o.a. omdat:
- onzeker is of betaalbaarheid als grondslag voor KRW-doelverlaging kan fungeren;
- betaalbaarheid lastig zuiver te meten is, met name voor overheden, omdat zij budgetten kunnen verschuiven van het ene naar het andere maatschappelijke doel, waardoor de totale belastingdruk voor de belastingbetalers niet hoeft toe te nemen als gevolg van een (dure) KRW-maatregel;
Daarnaast geldt dat bij onderbouwing op basis van een kostenbatenafweging, de voorkeur uitgaat naar batenraming aan de hand van ecosysteemdiensten in plaats van aan de hand van milieuprijzen. De reden hiervoor zijn:
- raming op basis van ecosysteemdiensten voorkomt onderschatting van de baten van KRW-doelbereik omdat de baten meer worden toegesneden op het betreffende waterlichaam en de betreffende KRW-maatregelen dan bij raming op basis van algemene milieuprijzen;
- raming op basis van ecosysteemdiensten leidt tot een kleinere bandbreedte van kostenbatenratio’s dan raming op basis van milieuprijzen.
- raming op grond van ecosysteembaten is breder toepasbaar (chemie én ecologie) dan raming op grond van milieuprijzen (alleen chemie).
Op basis van de analyses die zijn uitgevoerd in dit rapport lijkt voor de hier gepresenteerde casus van TBT-sanering in het Noordzeekanaal een beroep op disproportionaliteit van kosten niet bijzonder kansrijk.